Галоўная » Мая Радзіма - Беларусь » Маршрут выхаднога дня » Масты і Мастоўскі раен

Масты і Мастоўскі раен

Мастоўскі раён

Мастоўскі раён знаходзіцца на Захадзе Гродзенскай вобласці. Заснаваны 15 студзеня 1940 года, ліквідаваны 25 снежня 1962 года, адноўлены 6 студзеня 1965 года. Плошча раёна 1,3 тысячы квадратных кіламетраў. Насельніцтва – 33,3 тысячы чалавек, у тым ліку гарадское – 16,3 тысячы чалавек. Цэнтр раёна знаходзіцца ў горадзе Масты. Раён уключае ў сябе 154 сельскія населеныя пункты, 13 сельсаветаў: Азёркаўскі, Галубоўскі, Глядавіцкі, Гудзевіцкі, Дубненскі, Зарудаўеўскі, Курылавіцкі, Лунненскі, Мастоўскі, Мікелеўшчынскі, Пацэвіцкі, Пескаўскі Харціцкі.

Тэрыторыя раена размешчана ў граніцах Верхненеманскай нізіны. Рэльеф – раўнінны, агульны наклон з поўдня на поўнач да даліны ракі Неман. Пераважае вышыня (80%) 120 метраў над узроўнем мора. Самая высокая кропка – 167 метраў (2 км на поўдзень ад вёскі Вялікая Рагозніца).

Карысныя выкапні: мел, гліна і суглінкі, торф, пясчана-гравійны матэрыял. Сярэдняя тэмпература студзеня -5,1 градусаў па шкале Цэльсія, ліпеня - +18 градусаў па шкале Цэльсія. Ападкаў выпадае 540 м у год. Вегататыўны перыяд - 198 сутак.

На тэрыторыі раёна працякаюць рэкі: Нёман з прытокамі Шчара з Сіпай, Зяльвянка, Рось, Ельня. На тэрыторыі размешчаны мелірацыйныя каналы: Нацкава, Ланцавічы, Міклашоўскі. Лясы сустракаюцца хвойныя, яловыя, чорнаальховыя, бярозавыя, дубовыя, грабавыя, ясеневыя. Лясы займаюць 37% тэрыторыі раёна. Цэльныя масівы леса захаваліся ўздоўж ракі Нёман (частка Нёманскіх лясоў і Ліпічанская пушча). Глебы дзярнова-падзолістыя (54,3%) забалочаныя (14,4%), тарфяна-балотныя (14%), дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя (11,8%).

Помнікі прыроды рэспубліканскага значэння: катлаваны Гумнішча і Падбярэззе, Пабоеўскі валун з ямкамі, Княжаводскае і Пашынскае агаленне старажытных адкладанняў, роў Яна і Цэцыліі, Дубненскаўскае і Пескаўскае агаленне азерных і рачных адкладанняў.

У раёне налічваецца 6 сельскагаспадарчых арганізацый і 11 сялянскіх (фермерскіх) гаспадарак. Агульная плошча сельгасугоддзяў складае 64,5 тыс. га, з іх асушаных - 22,7 тыс.га, ралля - 40,9 тыс.га, бал кадастравай адзнакі сельскагаспадарчых зямель складае 31,7, раллі – 35,5. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мясамалочная жывёлагадоўля, цукровыя буракі, вырошчваюць зерневыя, кармавыя культуры, бульбу.

Прамысловасць:

харчовая (крухмал):

металаапрацоўка ў дрэваапрацоўка (фанера, латафлекс і піламатэрыялы);

лёгкая прамысловасць (швейныя вырабы).

На тэрыторыі раёна пралягаюць чыгуначныя лініі Ліда-Масты-Ваўкавыск і Гродна-Масты, аўтадарогі Шчучын-Масты-Ваўкавыск, Масты-Слонім, Масты-Гродна.

У раёне функцыянуюць 2 гімназіі, 10 сярэдніх школ, 3 базавых, 7 вучэбна-педагагіных комплексаў “Дзіцячы сад-школа”, 9 дзіцячых садоў, 5 ясляў-садоў, 2 дашкольныя цэнтры развіцця дзіцяці.

Культура раёна прадстаўлена 21 сельскім клубам і раённым Домам культуры, 26 бібліятэкамі. На тэрыторыі раёна знадзіцца 2 музеі. Па стану на 1 студзеня 2010 года ў Гудзевіцкім дзяржаўным літаратурна-краязнаўчым музеі асноўны фонд налічвае 15230 адзінак музейных экспанатаў, навукова-дапаможны фонд складае 4638 адзінак.

Медыцынская дапамога насельніцтву ажыццяўляецца Мастоўскай раённай цэнтральнай бальніцай на 250 ложак, 8 амбулаторый, 17 фельчарска-акушэрскіх пунктаў. Лекавую дапамогу насельніцтву ажыццяўляюць 10 аптэк.

Мастоўскi раён

У раёне існуе некалькі населеных пунктаў з назваю “Масты”. Мястэчка Масты вядома з XV ст., складалася яно з правабярэжнай часткі — сённяшняй вёскі Правыя Масты і левабярэжнай цяперашняй вёскі Левыя Масты. Менавіта гэта мястэчка апісана ў “Писцовой книге Гродненской экономии” (1558). Было яно цэнтрам воласці, уваходзіла ў Гродзенскі павет Трокскага ваяводства, мела некаторыя прывілеі паводле магдэбургскага права. Значную гандлёвую ролю адыгрывала мастоўская прыстань на Нёмане, праз якую ішлі судны і плыты. За вярсту ад мястэчка знаходзілася сядзіба Масты (маёнтак).

Горад Масты ўзнік у сувязі з будаўніцтвам у 1927г. братамі Канапацкімі фанернага завода. Пасёлак спачатку называлі Фабрычны, потым Масты Фабрычныя, а з 1941г. Масты. З гэтага часу яны сталі раённым цэнтрам. Праз Нёман пабудаваны навясны мост, якому няма аналагаў у Беларусі. На тэрыторыі Мастоўскага раёна шмат населеных пунктаў, якія вядомы яшчэ з сярэднявечча.

З абласнога цэнтра лёгка патрапіць у в. Багатырэвічы – адзін з прыцягальных турыстычных аб^,ектаў. У рамане “Над Нёманам” Эліза Ажэшка ўзгадвае легенду пра Яна і Цэцылію, якую пачула падчас адпачынку ў вёсцы Мінявічы. Гэтая закаханая пара пасялілася ў прыгожым месцы на беразе Нёмана і стала заснавальніцай роду Багатырэвічаў. А прозвішча надаў ім вялікі князь літоўскі і кароль польскі Жыгімонт Аўгуст за тое, што Ян “быў мужным багатыром, адваяваў гэты дзікі край ад лясоў і звяроў не мячом і крывёю, а працай і потам, памножыў багацці Айчыны”. У вёсцы Багатырэвічы і сёння ёсць людзі з такім прозвішчам, а само сяло ўпершыню ўпамінаецца ў 1558г. Каля вёскі стаіць копія помніка Яну і Цэцыліі. На якім дата — 1870. Арыгінал яго знаходзіцца з 1930-ых гг. у Гродзенскім гісторыка-археалагічным музеі.

Багатырэвічы апраўдалі сваю назву яшчэ і тым, што шмат яе жыхароў удзельнічала ў паўстаннях 1794 і 1863—1864 гг. Жыхара Яна Каменскага за ўдзел у студзеньскім паўстанні саслалі на 20 гадоў у Арэнбургскую губерню. Ён стаў прататыпам Анджэя Карчынскага ў рамане Ажэшкі «Над Нёманам». У лесе ля Мінявічаў стаіць крыж-помнік на магіле 40 паўстанцаў 1863г.

З ХV ст. вядомы Самуйлавічы Горныя, з ХVI ст. – 35 вёсак, сярод якіх: Пескі, Лунна (Луна), Чарлёна, Вострава, Машталеры, Галынка, Вялікая Рагозніца, Боркі і іншыя. Пескі знакаміты дзвюма стаянкамі і двума селішчамі, якія знаходзяцца побач, касцёлам Маці Божай Ружанцовай (1918) і Свята-Мікалаеўскай царквой (1870), якая не захавалася, а таксама геалагічным радовішчам. Вёска Лунна вядома з 1502г., належала Янушу Багдановічу, князю Канстанціну Крошынскаму, Яну Казіміру Сапегу. Тут стаіць касцёл святой Ганны (1782), перабудаваны княгіняй Марыяй Друцкай-Любецкай (1895), Свята-Іаана-Прадцечанская царква (1889), якой ужо няма. Вёска Чарлёна з XVI ст. была ўладаннем Масальскіх, потым Сапегаў, Друцкіх-Любецкіх. Не збярогся базыльянскі кляштар, але дзейнічае царква Раства Багародзіцы. Старажытная сядзіба захавалася ў Рагозніцы, якая была ўласнасцю вялікіх князёў літоўскіх, каралевы Боны, Пукштаў, Весялоўскіх, гарадзенскіх брыгітак. У XVIII – сярэдзіне XIX ст. тут уладарылі Сухадольскія, якія заклалі парк. У гэтай вёсцы нарадзіліся мастак-баталіст Януар Сухадольскі і паэт Рамуальд Сухадольскі.

Сярод сакральных помнікаў трэба ўзгадаць касцёлы ў вёсках Струбніца (1740), Мікелеўшчына (1823), Правыя Масты (1993). Цэрквы зберагліся ў вёсках Малыя Сцяпанішкі (1910), Паніжаны (1896), Пацавічы (1867), Самуйлавічы Дольныя (XIX ст.), г. Масты (1995). Першыя людзі на тэрыторыі Мастоўшчыны з’явіліся 10 тысяч гадоў таму назад. З таго часу засталіся археалагічныя помнікі: стаянкі, курганныя могільнікі, каменныя магілы, селішчы, гарадзішчы. Стаянкі выяўлены на высокім беразе Нёмана і яго прытокаў – Шчары, Зальвянкі, Росі: каля вёсак Выгода, Ланцавічы, Пацавічы, Каралі. Курганныя могільнікі знойдзены каля вёсак Глядавічы, Дубраўка, Рыбакі, Ярчакі, Чарлёнка, Пескі, Шчара, Дзенькаўцы. Каменная магіла ёсць каля Навасёлак (Лунненскага сельсавета). Селішчы знаходзяцца ля вёсак Мяхоўск, Паніжаны, Рыбакі і Сінявічы, гарадзішчы – ля вёсак Глядавічы, Маскалі, Рыбакі, Навасёлкі (Малькавіцкага сельсавета).

На Мастоўшчыне нарадзіліся: у вёсцы Каўшова — актрыса і рэжысёр Л. Мазалеўская, у вёсцы Азёркі – кампазітар і музыказнавец А. Карповіч, у вёсцы Мінявічы – паэт М. Явар. Вёска Гудзевічы славіцца літаратурна-этнаграфічным музеем. Супрацоўніцы музея на старажытных кроснах ткуць падвойныя дываны, узорыстыя ручнікі, фартухі, сурвэткі і абрусы, паясы. Заслужаны дзеяч культуры Беларусі Алесь Белакоз, стваральнік музея, ператварыў беларускую хату, дзе месціцца экспазіцыя, у адзін з цікавейшых турыстычных цэнтраў вобласці.

згарнуць

Масты: прагулка па горадзе і падвясны мост праз Нёман

разгарнуць

Масты: прагулка па горадзе і падвесны мост праз Нёман

Гісторыі

У горадзе Мосты Гродзенскай вобласці знаходзіцца самы доўгі ў Беларусі падвеясны пешаходны мост. Вядома, мы, не маглі прайсці міма такой славутасці - прагуляліся па мосце і крыху па горадзе і дзелімся ўражаннямі.
Цяпер Масты гэта раённы цэнтр, горад з насельніцтвам каля 15 тысяч чалавек. Упершыню мястэчка Масты было згадана ў 1486 годзе ў складзе Гродзенскага павета, у 1795 годзе ўвайшло ў склад Расійскай імперыі. З 1921 года паселішча ўваходзіла ў склад Польшчы, а ў 1939 годзе было вызначана ў БССР. Горадам Масты сталі называцца ў 1955 годзе.
Доўга разважаць над тым, з чаго бы пачаць расказ тут не даводзіцца — мы ў Мастах, а значыць з маста і пачнем. Тым больш, што ён – асаблівы –самы доўгі ў Беларусі падвясны мост, цэлых 193 метры. Каб ніхто не заблудзіўся месцамі прысутнічаюць паказальнікі.